Tarla Bitkileri – 1 (2.Ünite)
Ünite – 2
Dünya tohumluk ticaretinde A.B.D. %25.1, Fransa %23.8 pay ile ilk sıralarda yer almaktadırlar.
Bitkisel üretimde kullanılan vegatatif tohumluklar; rizom, stolon, sap yumruları, kalınlaşmış kök, soğan, çubuk, çelik gibi materyallerdir.
Tohumlar yaşam süresi 3 yıldan az olan mikrobiyotik tohumlar (söğüt, kavak, yer fıstığıi şeker kamışı, çay, yer fıstığı, soğan, mısır, bezelye, fasulye), 3-15 yıl arasında olan mezabiyotik tohumlar (mercimek, hardal, kuzu kulağı, pancar, bakla, kabak, hıyar, hindiba, yüksük otu), 15 yıldan daha uzun yaşam süresine sahip olan makro-biyotik tohumlar olmak üzere üç kısımda ele alınmaktadır.
Yurdumuzda 2006 yılında kabul edilen 5553 sayılı “Tohumculuk Kanunu” ve buna paralel olarak çıkarılan yönetmelikler çerçevesinde sertifikasyon işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceği belirlenmiştir. Yurdumuz tohum kalite ve teknoloji testlerinde ISTA kuralları, tohum ticareti ve sertifikasyon konusunda OECD sistemi, yeni bitki çeşitlerinin tescili ve korunmasında UPOV ve AB teknik ilkelerini uygulamaktadır.
Yurdumuzda; Elit, Orijinal ve Sertifikalı tohum olmak üzere üç kademe vardır.
Türkiye ISTA (Uluslar Arası Tohum Test Birliği)’ ne 1963 yılında dahil olmuştur.
Sınırsız gelişme kabiliyeti olan boğum ve gözleri kapsayan toprak altı gövde ve sap tanımı Stolon vegatatif tohumluğu ifade etmektedir. Gövdenin genellikle toprak üstünde yatay olarak uzanan sap ve sürgünlerini ifade etmektedir.
Tahıl tohumlarında tohum kabuğu ile meyve kabuğunun birleşmiş durumda olmasına Karyopsis denir
Elit tohumluktan veya kendisinden elde edilen çeşit safiyetini devam ettiren tohumluk sınıfı Orijinal tohumluluk.
Buğday, Arpa ve Yulafta Sertifikalı sınıfta 3 kademe bulunmaktadır?
Hibrit Ayçiçeği üretiminde Orijinal kademede uyulması gereken izolasyon mesafesi 3000 m.
Yabancı çiçek tozları ile döllenen mısırın kendi çiçek tozlarıyla döllenmeye zorlanması sonucu ortaya çıkmış, büyük oranda homozigotlaşmanın sağlandığı döl kademesi Kendilenmiş Döl
2017 yılı verilerine göre Türkiye tohumluk ithalat değeri en fazla olan ürün 16255 ton ile patates olmuştur.
Soğan tipi tohumluk, toprak altında gelişen kalınlaşmış ve etli pul yaprakları kapsayan, çok kuvvetli bir şekilde kısalmış bir saptan oluşmaktadır. Bitkinin besin deposudur. Soğan bu gruba en iyi örnektir.
Ülkemizde üretimi yapılan yabancı döllenen tarla bitkilerine en iyi örnek ayçiçği ve mısırdır.
Rizom, sınırsız gelişme kabiliyeti olan boğum ve gözleri kapsayan toprak altı gövde ve sapı ifade etmektedir. Bu tip çoğalmayı kanyaş bitkisinde görebilmekteyiz.
Kısa Gün Bitkileri: Çiçeklenme için 12-14 saatten daha az süreye gereksinim duyan bitkilerdir. Bu sürenin üstünde gün uzunluğu söz konusu olduğunda vegatatif gelişme devam eder. Mısır, darı, tütün, çeltik bu grupta yer almaktadırlar.
Uzun Gün Bitkileri: Genel olarak kritik süre olan 12-14 saatten daha uzun gün uzunluklarında çiçeklenen ve meyve veren bitkilerdir. Buğday, arpa, çavdar, yulaf, patates ve bezelye uzun gün bitkilerine örnek olarak verilebilir.
Elit Tohumluklar: Yeni ıslah edilmiş veya geçmiş yıllarda ıslah edilmiş olmakla beraber, usulüne uygun olarak çeşit safiyeti muhafaza ve devam ettirilen, doğrudan doğruya ıslahçı tarafından kontrol edilen orijinal tohumluğun başlangıcı ve diğer sınıflardaki tohumlukların kaynağını teşkil eden tohumluktur. Bu tohumluk hiçbir zaman çiftçiye dağıtılmaz, ıslahçısının izni ile bir araştırma ya da ıslah kuruluşuna üretim amacıyla verilebilir.
Türkiye tohumluk ihracat değerleri dikkate alındığında hibrit ayçiçeği ihraç değeri 1995 yılında 1865 ton iken 2017 yılında 19385 ton olmuştur ve değerde sürekli artış görülmüştür. Buğday, pamuk, şeker pancarı ve hibrit mısır ihracat değerleri ise sürekli artış göstermemiştir.
Vagatatif olarak üreme yeteneğine sahip, değişik amaçlarla kullanmak üzere kesilen bir yıllık sürüngen olan ve özellikle asmaların çoğaltımında kullanılan tohumluk çeşidi Çubuk.
Tek melez üretimi: iki kendilenmiş döl arasında yapılmış melezlemenin birinci kademesidir (AxB).
İzolasyon mesafesi sertifikalı hibrit ayçiçeğinde 2000 metredir.
Çelik (klon) değişik amaçlarla kullanılmak üzere kesilen, farklı yaşlarda ve boylardaki sürgünlerden elde edilen, üzerinde en az iki göz bulunduran, köklendirilmek üzere hazırlanmış vegatatif bitki kısımlarıdır.
Endosperm, embriyo kesesindeki iki polar çekirdeğin bir sperm çekirdeğiyle birleşmesiyle oluşur. Bu kısım tohumda besin deposu görevini üstlenmiştir.
Kotiledonlar, çim kını (koleoptil), tomurcuk (plumula), sapçık (hipokotil) ve kökcük (radikula) kısımlarından meydana gelirler.
Tohumlukların kalitesinin laboratuar ortamında test edilmesi amacıyla Dünyada ilk laboratuar 1869 yılında Almanya’da kurulmuş bunu 1871 yılında Danimarka ve 1876’da ise ABD’de kurulan laboratuarlar izlemiştir.
Generatif tohumluk, bitkilerin eşey organlarında, tozlanma ve döllenme sonucu meydana gelen, bitki embriyosunu ve embriyo yedek besin maddesini (endosperm) taşıyan bitkisel üretimde kullanılan materyal olan tohumu tanımlamaktadır.
Kaynak: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları