Bahçe Tarımı 1- (3.Ünite)

BAHÇE TARIMI 1

Ünite – 3

Ekoloji: Bir bölgenin iklim ve toprak koşulları ile yer ve yöneyinden oluşan tüm çevresel faktörlere verilen genel bir addır.

Klimatoloji veya İklim Bilgisi: Yeryüzündeki atmosferik olayların değişimini inceleyen, ortalama değerler olarak ifade eden ve iklim faktörleri ile ilgili bilimsel çalışmalar yapan bilim dalıdır.

Etkili Sıcaklık Toplamı İsteği: Herhangi bir bitki tür veya çeşidinin bir bölgede belli bir gelişme dönemini tamamlaması için sınır olarak kabul edilen temel sıcaklık (minimum gelişme-eşik sıcaklığı) baz alınarak bu derecenin üzerindeki günlük sıcaklık derecelerinin toplamıdır.

Optimum Sıcaklık: Bitki tür veya çeşitlerinin içinde bulunduğu her bir yaşamsal evreye (çimlenme, çiçeklenme, meyve verme vb.) göre ihtiyaç duyduğu ideal sıcaklık derecesidir.

Soğuklama İsteği: Bir bitkinin dinlenmesinin kırılması için gerekli olan +7 °C’nin altındaki sıcaklıklarda geçen sürenin saat olarak toplamıdır.

Katlama: Meyve çekirdeklerinin ve bazı tohumların dinlenmelerinin kırılarak çimlenebilmeleri için nemli kum vb. içerisinde belli süre düşük sıcaklıkta bekletilmeleri işlemidir.

Vernalizasyon: Bazı kışlık sebze türlerinin vegetatif gelişme döneminden generatif gelişme dönemine geçişi için, tohum veya fide dönemlerinde belirli sürelerle (4-8 hafta) düşük sıcaklığa (4-10 °C) maruz bırakılmaları işlemidir.

Kış soğuklarından korunmak için alınması gereken önlemler şu şekilde sıralanabilir:

•   Kış soğuklarının etkili olduğu bölgelerde, soğuklara toleransı yüksek olan bitki tür veya çeşitlerini yetiştirmek.

•   Geç dönemde (kış aylarına doğru) aşırı azotlu gübreleme yapmamak.

•   Kışa girerken aşırı sulama yapmamak.

•   Fosforlu ve   potaslı gübreler bitkilerin soğuklara toleransını arttırdığı için bu gübrelemelere önem vermek.

•   Malçlama yapmak ve bitkileri örtü altına almak.

İlkbahar Geç Donları: Kış sonu veya ilkbahar başlangıcında (bölgelere göre özellikle Şubat, Mart ve Nisan aylarında) hava sıcaklığının kısa bir süre de olsa normalin üzerindeki derecelere çıkması, sonrasında ise ani bir şekilde tekrar anormal derecelere düşmesi şeklinde ortaya çıkan hava olayıdır.

Sonbahar Erken Donları: Sonbahar aylarında hava sıcaklığının ani olarak kış soğukları seviyesine düşmesi ile ortaya çıkan hava olayıdır.

Transpirasyon: Yüksek sıcaklık, kuru hava, rüzgar gibi faktörlerin etkisiyle bitkilerin yapraklarındaki stoma açıklıklarından terleme yoluyla su kaybı olayıdır.

Etiyolleştirme: Bazı bahçe bitkilerinin yetiştiriciliğinde, bitkinin tüketilen kısımlarının beyaz veya beyaza yakın renkler (krem, açık sarı vb.) olması istendiğinden bu kısımların çoğunlukla toprakla örtülmesi sonucu ışık almasının engellenmesi olayıdır.

Işık Kalitesi: Işığın dalga boyunu ifade etmektedir

Işık Entansitesi: Belirli bir alana düşen ışık dalgalarının yoğunluğunu ifade etmektedir.

Fotoperiyod: Bitkilerin günlük olarak ihtiyaç duydukları ışıklanma süresidir.

Fotoperiyodizm: Bitkilerin ışıklanma süresine gösterdikleri tepkidir.2

Teraslama: Erozyonun zararını azaltmak için eğimli arazilerin geniş basamaklar halinde şekillendirilmesidir.

Hava Drenajı: Don tehlikesinin olduğu bölgelerde eğimli arazilere bahçe tesis edildiğinde, hava akımı bakımından soğuk havanın çökmeyerek akıp gitmesi veya daha ılık hava ile karışmasının sağlanmasıdır.

Toprak: Bitkilerin yetiştiriciliğinde destek görevi gören ve yapısı sürekli değişen fiziksel, kimyasal ve biyolojik açıdan her üç özelliği de bünyesinde bulunduran bir sistemdir.

Toprak pH’sı: Toprağın asitlik ve alkali olma durumunudur.

Toprak Tuzluluğu: Aşırı ve yanlış gübrelemeler, aşırı sulamalar, tuzlu yer altı sularıyla sulama yapılması ve kötü drenaj gibi nedenlerle topraktaki sodyum, klor, sülfat ve karbonat iyonlarının birikimidir.

Toprak Yorgunluğu: Özellikle çok yıllık bahçe bitkilerinin yetiştiriciliğinde veya bir yerde uzun yıllar boyunca aynı bitki türünün yetiştirilmesi sonucunda toprağın verimsizleşmesi durumudur.

İklim Faktörleri àNem, Sıcaklık, Rüzgar, Işık

Bahçe bitkilerinde görülen ışığa yönelim olayınaàFototropizm

İlkbahar   geç   donlarının   görüldüğü   bölgelerde   meyve bahçeleri için en uygun yönàKuzey

Düşük  nemde  yetiştirilen  sebzeler  kaba  ve  lifli  yapılı olurlar.

Düşük  nemde  dişicik  tepesi  kuruyarak  tozlanma olumsuz etkilenir.

Yüksek nemde tozlanma başarısı düşük olur.

En uygun hava oransal nemi % 65-75’dir

Bahçe bitkileri yetiştiriciliği bakımından genel an-lamda uygun toprak pH’sıà5,5 – 7,5

Işık kalitesi denildiğinde ışığın dalga boyu anlaşılmaktadır. Fotosentez de, ışık spektrumunda görülebilen dalga boyundaki yani 400-700 mm (milimikron) dalga boyuna sahip ışınlar kullanılmaktadır. Bu aralıkta çeşitli dalga boylarına göre ışık mordan kırmızıya kadar değişik renklerde bulunur.400 mm’dan daha küçük dalga boyuna sahip olan ışınlar mor ötesi (ultraviyole) ışınları olarak adlandırılır ve bunlar bitkilerde cüceleşmeye (bodurluğa), yapraklarda kalınlaşmaya ve tüylenmeye neden olduğu gibi mutasyonlara (genetik değişimlere) ve ölümcül etkilere sahip olmaktadır. 700 mm’dan daha uzun dalga boylu ışınlar ise kırmızı ötesi (infra red) olarak adlandırılır ve yeryüzünün ısınmasını sağlarlar.

Topraktaki besin elementleri toprağın katı, sıvı ve gaz fazlarında bulunmaktadır ve katı faz bitki besin elementlerinin kaynağını oluşturmaktadır. Katı fazın inorganik parçacıkları potasyum, sodyum, kalsiyum, magnezyum, demir, mangan, çinko ve kobalt kaynağını oluşturmaktadır. Topraktaki azot, fosfor ve kükürt ise organik parçacıklardan meydana gelmektedir. Toprağın sıvı fazı ise, toprak çözeltisi olarak adlandırılır ve besin elementlerini eriyik halde bulundurduğundan bitkiler tarafından kullanılan formu oluşturur.

Tınlı topraklar bahçe bitkileri yetiştiriciliği açısından en çok kullanılan ve tercih edilen toprak grubunu oluşturur ve içeriğinde bulunan kum ve kil oranına göre kumlu-tınlı veya killi-tınlı olarak adlandırılır. Tınlı toprakların bünyesindeki kum toprağın yapısını geçirgen ve havalanabilir yaparken; kil toprağın sıkı yapılı, nemli ve geçirimsiz olmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla kumlu-tınlı topraklarda badem, kayısı gibi kökleri derine giden bitkiler ile patates, turp, havuç gibi yumruları ve kökleri tüketilen sebzelerin yetiştiriciliği tercih edilirken; killi-tınlı topraklarda erik gibi daha yüzlek köklü meyveler ve sebzeler ile yüksek toprak neminden hoşlanan bitkilerin yetiştiriciliği önerilmektedir.

Kısa gün bitkileri günlük 10-14 saat, uzun gün bitkileri ise günlük 14-16 saat ışıklanmaya ihtiyaç duyarlar.

Tuzluluk sorunu olan toprakların ıslahı ve yetiştiricilik açısından alınacak tedbirler şu şekilde sıralanabilir:

• Tuzlu topraklar, organik gübreleme yapılarak ıslah edilmeye çalışılabilir.
• Sadece gerektiği kadar sulama yapılmalıdır.• Örtü altı tarımında sera toprağının tuzlanan en üst katmanı (yaklaşık 5 cm derinliğinde) uzaklaştırılıp yerine daha iyi kalitede toprak eklenebilir.
• Aşırı tuzlu topraklarda topraksız yetiştiricilik yöntemi uygulanabilir.
• Drenaj kanalları açılarak toprağın bol su ile yıkanması sonucu tuzun da topraktan uzaklaştırılması sağlanabilir.
• Genetik olarak tuza toleransı yüksek bitki tür ve çeşitleri yetiştirilebilir.

Kaynak: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.